Met die zware tas vol boeken duurde het langer om bij 88 te komen. Moest opnieuw een bergje op voor 85, en ook 88 hebben ze midden in de bergen weten te stichten. Voorbij 87 was een speciale plek voor henro, genaamd de `Henro Salon`, waar lopers naartoe kunnen gaan om een certificaat te ontvangen. Heb mijn tent opgezet naast dat gebouw, en het was behoorlijk koud. Twee andere Japanse henro bleven daar ook in de buurt slapen, het is een soort meeting point. Een van de twee was aan zijn 3e keer bezig, de andere was er ook voor het eerst maar was er behoorlijk slecht aan toe. Hij kon nauwelijks meer staan of lopen, maar was vastbesloten de tocht af te maken. Het is raar, maar je wordt lichamelijk een met je backpack. Als je je backpack afdoet en loopt, is dat fysiek zwaarder dan met pack lopen. Je hele lichaam went aan het extra gewicht. En in zijn geval was dat ook zo: hij kon zonder backpack nauwelijks overeind komen, laat staan lopen.

Ik rook de wierook van 88 al van een kilometer weg en ik hoef natuurlijk niet te zeggen dat het een hele mooie kilometer was. Het was druk bij 88. De laatste buspelgrims van het seizoen waren bezig met de laatste chants voordat het zo koud wordt dat er potentieel ook sneeuw kan gaan vallen. Eenmaal bij 88 deed ik eigenlijk gewoon wat ik altijd doe bij tempels. Ik heb voor de gelegenheid een dubbeltje (ja, de echte, van die goede oude gulden-tijd) geofferd. Was voor de rest weinig te zien of doen. En ik realiseerde me snel dat het nog lang niet over was: terug naar tempel 1 zou op zijn minst 2 dagen gaan kosten. Begon met lopen, en kwam na wat kilometers opnieuw de twee andere lopers tegen, die in een klein parkje naast een busstation gingen slapen. Het was verschrikkelijk koud. Zeker onder nul. En ik sliep nog in mijn tentje, wat toch net iets warmer is; de andere twee pakten een bankje. De ochtend kwam snel en besloot niet langer te wachten, het was sowieso te koud om in die tent te blijven liggen. En al snel zag ik de bergen van Shozanji, #12. Toen werd ik pas echt blij, en begon ik echt te beseffen dat ik een rondje heb gelopen. Ik passeerde tempel 10. Tempel 9. De tempels beschreven mijn gevoel. Juurakuji, tempel van het volle geluk. Anrakuji, tempel van het heimelijke geluk. Gokurakuji, tempel van het overvolle geluk. En toen goede oude Ryouzenji. Ik liep dezelfde brug over als de eerste dag, maar de andere kant op.

Ryouzenji was verlaten, ik was er de enige. Het was ineens anders. Geen stempel meer verzamelen. Geen drukte meer van bussen en het daarmee gepaarde moeten uitleggen dat je Nederlander bent, en dat we inderdaad het land van die molens zijn. Helemaal geen druk meer. Nergens meer om heen te gaan. Het voelde raar. Het voelde goed. Zo was het genoeg. `Nou, dat was het dan`, zei Ko. `Voel je iets? Een verandering?` vroeg hij. `Niks. Alles is hetzelfde`, antwoordde ik. Hij knikte. `Wat ga je nu doen?` vroeg ik. `Naar nummer 2`, antwoordde Ko. `He? En dan?` vroeg ik verbaasd. `Naar nummer 3, natuurlijk. Misschien kan ik dit keer nog eens met een idiote buitenlanders lopen`, zei hij. Hij vroeg me nog eens naar mijn boek met stempels te kijken. Ik opende het boek. De 88 stempels. `Kijk eens naar de eerste stempel, heb je die?` vroeg Ko. Ik bladerde naar voren. Een vel... zonder stempel. `Je dacht toch niet dat het over was, he?`. Een 89e bladzijde, een voor een plek genaamd Kouyasan. `Ga naar Kouyasan, in Wakayama. Het is redelijk dichtbij. Als je daar bent, zul je het wel begrijpen`, zei hij.

Kouyasan, ik had er al van gehoord. Mensen gaan erheen om voor een enorme prijs in een tempel te kunnen slapen, iets wat ik op deze reis meerdere keren gratis heb gedaan. Mensen betalen graag, het voegt waarde toe aan de dingen. Maar Kouyasan was meer dan een toeristenoord. Het was de eerste en laatste plek van de pelgrimstocht, en niet gelokaliseerd op Shikoku. Ik had echter niet echt zin meteen te gaan, want ik was gewoon kapot. Ik wilde weer eens een poos in een normaal bed slapen, met elke dag toegang tot de douche. Boekte een nachtje in een hotelletje in Tokushima. Keerde de volgende dag terug naar een plek dichtbij Ryouzenji, waar de `uitgang` van Shikoku zich bevindt; twee bruggen, en een eiland, tussen het vasteland en Shikoku in. En een van die bruggen heb ik al een tijd willen zien, want het is de grootste suspension bridge ter wereld, wel twee keer de Golden Gate. Ik stak mijn duim op. Jongen van 22 pikte me op, in een sportwagen. Met grootste genoegen reed hij me over die brug heen, en ik was blij om weer echt door stad heen te gaan. Het was te laat om vanuit Kobe verder te liften, dus deed het laatste stuk naar Kyoto per trein.

In Kyoto weer een groot ontvangst, in het hostelletje waar ik altijd slaap. Meteen kwamen mijn twee Japanse avonturiers weer langs, Dozen en Kentaro. Ze hadden avondeten meegenomen, en bier, en wijn, om het te vieren. Vooral Dozen was behoorlijk blij dat ik de tocht heb gelopen, aangezien hij zelf monnik is (Zen). En hij is echt iemand waarvan ik bijna zeker weet dat hij hetzelfde tegen de wereld aankijk als ik doe. We filosofeerden. Bakunyuu filosofie. `Ja, Bakunyuu, natuurlijk trekt het meteen je aandacht. Je kunt er niet omheen. Je moet ernaar kijken. Je hebt gewoon geen optie. Je raakt er helemaal van in een roes. Een perfect voorbeeld van alle verleidingen van de wereld`, zei hij. Bakunyuu is de naam voor Japanse modellen met enorme strandballen; Baku staat voor explosie en nyuu voor borsten. `En bakunyuu heeft net zoveel waarde als bijvoorbeeld verlichting, nirvana, morele goedheid; alles heeft dezelfde waarde, niks heeft waarde. De hele wereld is een grote verzameling compleet willekeurige objecten en dingen, het een is niet beter dan het ander...` brabbelde hij dromerig. `Alle dingen zijn gelijk, maar sommige dingen zijn gelijker dan andere dingen. Zoals bakunyuu`, lachte hij. Ik legde mijn fascinatie uit voor Jizou. `Ah, ja, Ojizousama is echt goed, he. Hij is heel speciaal. Hij had lekker in nirvana kunnen zitten, weet je. Hij heeft het bereikt. Maar hij koos ervoor daar niet te blijven, hij koos ervoor terug te keren naar de aarde, om andere mensen te helpen`. Hij moest keihard lachen om de Jizou manga die ik heb gekocht bij een van de tempels. En Jizou wordt afgebeeld met een soort van zon achter zijn hoofd, heel toevallig net als Jezus. Alles komt uit India. Net als met Sinterklaas. Wij brengen Sinterklaar naar Amerika, en na een paar honderd jaar krijgen we Sinterklaas terug, en ineens vieren we twee keer een feest ter ere van de heilige man. Jezus? Neuh, een kerstboom. Het is weer eens tijd in de karaoke te grijpen naar een goede dosis Marilyn Manson, en om op zoek te gaan naar boeken over Aleister Crowley. `De vraag is het antwoord, het antwoord de vraag`, Zende Dozen. Dozen. Do-zen.